NADZWYCZAJNI SZAFARZE KOMUNII ŚWIĘTEJ W HISTORII KOŚCIOŁA
Sobór Watykański II obradujący w latach 1962-1965 przygotował i zapoczątkował jedną z największych w dziejach Kościoła reform liturgicznych. Przyznał ważne uprawnienia konferencjom poszczególnych episkopatów oraz biskupom. Na nich w głównej mierze spoczywa odpowiedzialność i troska o to, aby wierni angażowali się we wszystkie funkcje, jakie są dla nich dostępne podczas zgromadzenia Eucharystycznego.
Bardzo ważnym papieskim dokumentem poruszającym tematykę szafarzy Komunii świętej był list motu proprio „Ministeria quaedam” Pawła VI z dnia 15 sierpnia 1972 roku. Papież zastąpił święcenia niższe i subdiakonat posługami lektora i akolity obowiązkowymi dla całego Kościoła łacińskiego. Wśród wymienianych w tym dokumencie funkcji akolity znajduje się możliwość udzielania przez niego Komunii świętej w charakterze nadzwyczajnego szafarza. Może on wypełniać tę posługę wówczas, gdy zwyczajni szafarze są nieobecni lub nie mogą tego uczynić z powodu choroby, podeszłego wieku lub innej funkcji duszpasterskiej, albo ilekroć liczba wiernych przystępujących do świętego stołu jest tak wielka, że odprawianie Mszy św. by się przeciągało.
W roku 1973 ukazała się instrukcja „Immensae caritatis”, która dała ordynariuszom miejsca władzę do wyznaczania nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej spośród odpowiednich do tego osób. W zależności od okoliczności ordynariusz miejsca może udzielić zezwolenia do poszczególnych wypadków, na określony czas lub też na stałe. Szafarze ci mogą udzielać Komunii świętej sobie, innym wiernym oraz zanosić chorym do domu. Swoją posługę wykonują tylko wówczas, gdy nie ma kapłana, diakona lub akolity; gdy są oni obecni, ale nie mogą tego uczynić z powodu pilnego zajęcia duszpasterskiego, choroby lub podeszłego wieku.
Cała dyscyplina ustanawiania nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej została uregulowana w Kodeksie Prawa Kanonicznego promulgowanym przez papieża Jana Pawła II w 1983 roku.
Po ukazaniu się listu motu proprio „Ministeria quaedam” papieża Pawła VI (15.08.1972) oraz instrukcji „Immensae caritatis” (29.01.1973) poszczególne kraje wprowadzały w życie rozporządzenia odnoszące się do kwestii nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. Dopiero 4 maja 1982 roku Episkopat Polski zdecydował się na modyfikację tej instrukcji, co było spowodowane rosnącymi potrzebami duchowymi wiernych. Akolita otrzymał pozwolenie na szafowanie Komunią świętą w czasie Mszy św., zanoszenie jej chorym, dokonywanie wystawienia Najświętszego Sakramentu oraz repozycji.
2 maja 1990 roku Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła postanowienia dotyczące nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. Instrukcja „Immensae caritatis” oraz Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku zezwalały biskupom ustanawiać takich szafarzy, dlatego pragnęli oni otrzymać dodatkowe wskazania od Episkopatu dotyczące tej kwestii. W ogłoszonych postanowieniach zezwolono biskupom powoływać mężczyzn w wieku od 35 do 65 lat jako nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. Określono wymagania, które powinni spełniać kandydaci do wykonywania tej posługi, ich strój, a także sytuacje, kiedy mogą oni spełniać swoje zadania.
22 czerwca 1991 roku Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła „Instrukcję w sprawie formacji i sposobu wykonywania posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej”. To opracowanie zostało opublikowane, aby w poszczególnych diecezjach możliwe było lepsze zaplanowanie formacji osób pełniących posługi liturgiczne. Instrukcja wymienia zagadnienia, które powinny zostać omówione w trakcie kursu przygotowawczego. Zwraca równocześnie uwagę na potrzebę dalszej, systematycznej formacji.
